İŞVERENİN RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Risk değerlendirmesi 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu(İSGK) tanımlar başlıklı 3.maddesinde açıkça tanımlanmıştır. Doktrindeki risk değerlendirilmesi tanımı ise işyerinde var olan ya da olması muhtemel tehlikelerin tanımlanması, tehlikelerle ilgili risklerin değerlendirilmesi, tehlikelerin ortadan kaldırılması veya kontrol altına alınması amacıyla uygun yöntem ve tekniklerin belirlenmesi aşamaları olarak verilmiştir. Risk değerlendirmesi yapma veya yaptırma, iş sağlığı ve güvenliği kanununda işverene yükletilen yükümlülüklerden biridir. İSGK’da işverenin risk değerlendirmesi yapma yükümlülüğü işverenin genel yükümlülüğü başlıklı madde 4’te c bendinde zikredilmiştir. Sonrasında ise İSGK’nın risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma başlıklı 10.maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca risk değerlendirmesi ile alakalı ayrıntılı düzenlemelerin yer aldığı İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği bulunmaktadır.

Risk değerlendirmesinin aşamalarına geçmeden önce risk değerlendirme yapılmasıyla amaçlananlar ve önemini belirtmekte fayda görüyoruz. Risk değerlendirmesi yapılmasının amaçları; çalışanların maruz kalabileceği tehlikelerin saptanması, saptanan tehlikelerin oluşturabileceği risklerin belirlenmesi, giderilmesi mümkün olan tehlikelerin önlenmesi için tedbir alınması, giderilmesi mümkün olmayan tehlikeler bakımından ise bu tehlikelerin makul seviyeye düşürülmesi ve önlenemeyen tehlikeli durumlar hakkında çalışanların bilgilendirilmesi olarak sayılabilir. Risk değerlendirilmesinin yapılması ile çalışanların maruz kalabileceği iş kazaları ve meslek hastalıkları minimuma düşürülecektir. Bu kaza ve hastalıkların önüne geçilmesi ile kişilerin sağlıkları korunacak, işveren yüklü tazminatlar ödemek zorunda kalmayacak, üretim faaliyetleri sekteye uğramayacak, sosyal güvenlik kurumu kaynakları daha verimli kullanılacak ve kişilerin istihdama verimli bir şekilde katılması sağlanmış olacaktır. Bu ve benzeri faydalarla risk değerlendirilmesi yapılması oldukça önemli bir konudur.

Risk değerlendirmesi yapılırken İSGK’da m.10’da sayılan şu hususlara dikkat etmek gerekecektir:

Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:

a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.

b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi.

c) İşyerinin tertip ve düzeni.

ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.

Risk değerlendirmesinin yapılması ve aşamaları ise kısaca Risk Değerlendirilmesi Yönetmeliğinde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir.

Yönetmelik çerçevesinde ilk aşama risk değerlendirmesi ekibinin oluşturulmasıdır. Risk değerlendirmesi ekibinde kimlerin olacağı detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Ayrıca işveren risk değerlendirmesi ekibine destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi veya kuruluşlardan yardım alabilecektir. İşverenin bu ekibin koordinasyonunu sağlayacak veya sağlattıracaktır. Aynı zamanda işveren bu ekibin çalışmalarına destek vermek zorundadır.
İkinci aşama ise tehlikelerin tanımlanmasıdır. Tehlike ile kastedilen işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar potansiyelidir. Bu tanım gereğince işyerinde tehlike tanımlanması yapılacaktır. Tehlike tanımlaması yapılırken nelerin bilgi olarak toplanacağı Yönetmelik m.8 de düzenlenmiştir. Bilgiler toplandıktan sonra İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı da dikkate alınarak tehlike kaynaklarından oluşan veya bu kaynakların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenecek ve kaydedilecektir. Bu belirleme yapılırken dikkat edilecek hususlar ise Yönetmelik m.3’ün bentlerinde sıralanmıştır.
Üçüncü aşama ise risklerin belirlenmesi ve analiz edilmesi aşamasıdır. Risk belirlemesi ve analiz edilmesi aşaması Yönetmelik m.9’da düzenlenmiştir. Risk ile kastedilen tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. Bu tanım gereğince işyerinde risk belirlemesi yapılacaktır. Risk belirmesi yapılırken tespit edilen tehlikeler dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklı risklerin ne sıklıkla olabileceği, kimin/kimlerin, neylerin ve ne şekilde zarar görebileceği belirlenecektir. Toplanan veriler ışığında belirlenen riskler bazı parametreler dikkate alınarak analiz edilecektir. İşyerinde birbirinden farklı iş yürütülen bölüm varsa bu aşama her bölüm için ayrı ayrı yapılacaktır. Bu durumda bölümler arası etkileşim de dikkate alınacaktır. Analiz sonuçları en yüksek risk seviyesinden düşüğüne doğru sıralanacak ve yazılı hale getirilecektir.
Dördüncü aşama ise risk kontrol adımlarıdır. Bu aşamada ilk olarak risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılacaktır. Sonrasında risk kontrol tedbirleri kararlaştırılacaktır. Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması aşamasında tehlike veya tehlike kaynakları ortadan kaldırılmaya çalışılacak, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olan değiştirilecek ve riskler ile kaynağında mücadele edilecektir. Bu kararlaştırılan risk kontrol tedbirleri uygulanacak ve izlenecektir.
Beşinci aşama ise dokümantasyon aşamasıdır. Bu aşamada risk değerlendirilmesi belgelendirilecektir. Bu dokümantasyonda asgari düzeyde hangi hususların bulunacağı Yönetmelik m.11’da düzenlenmiştir.
Risk değerlendirmesinin altıncı ve son aşaması ise yenileme aşamasıdır. İşyerleri riskler bakımından tehlike sınıflarına ayrılmaktadır. Yapılan risk değerlendirmesi işyerinin bulunduğu tehlike sınıfında öngörülen aralıklarla yenilenmek zorundadır. Çok tehlikeli sınıftaki işyerleri en geç 2 yılda bir, tehlikeli sınıftaki işyerleri en geç 4 yılda bir ve az tehlikeli sınıftaki işyerleri en geç 6 yılda bir risk değerlendirmesini yenilemek zorundadır. Yönetmelik m.12 fıkra 2 bentlerinde belirtilen durumlarda ortaya çıkan risklerin, işyerini tamamen veya kısmen etkilemesi göz önüne alınarak kısmen veya tamamen risk değerlendirmesi yenilenmek zorunda kalınacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken husus yukarıda bahsettiğimiz tarih aralıkları geçmemiş olsa bile Yönetmelik m.12 fıkra 2 bentlerinde belirtilen durumların varlığı halinde risk değerlendirilmesi yenilenecektir.

YAZAR: Salih KARADENİZ*

KAYNAKÇA

! Bu metin, yazarın Sektörel Düzeyde İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku yüksek lisans dersinde kaleme aldığı metnin aynısıdır.

* Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Tezli Yüksek Lisans Öğrencisi. Bursa Barosu 6357.

İletişim: av.salihkaradeniz@hotmail.com

Yazının tüm hakları yazara aittir. İşbu metne yapılacak atıflarda S.Karadeniz(2021).İşverenin Risk Değerlendirmesi Yapma Yükümlülüğü. Url:… (Erişim Tarihi: Gün. Ay. Yıl) ibaresi kullanılmalıdır.