Seçimlik/Örtülü Teşhis
Yargıtay 6. CD., E. 2021/2876 K. 2021/17717 T. 11.11.2021
“Düzenleme sonrası kanunlaşan teşhisin uygulanma koşullarının PVSK Ek m.6/9’a göre; “gözaltına alınan şüpheli” hakkında teşhis işlemi yapılabileceği belirtildiğine göre, şüpheli hakkında yetkili merci tarafından gözaltı kararı verilmiş olmalıdır. Teşhise ancak zorunlu olması halinde başvurulması düzenlenmiştir. Somut olay bakımından bilimsel yöntemlere dayanılarak delil elde etme olanağı bulunuyorsa teşhise gidilmemesi gerekir. Cumhuriyet savcısının talimatı ile kolluk tarafından icra edilmelidir. Teşhisin uygulanma usulünün PVSK Ek m.6/11’e göre; teşhis işlemine başlamadan önce, teşhiste bulunacak kişinin faili tarif eden beyanının, başka bir deyişle eşkâl tanımlamasının alınması gerekir.Teşhiste bulunacak kişi failin cinsiyet, boy, kilo, yaş, giyim tarzı gibi fiziksel özelliklerini görgüsü dâhilinde edindiği bilgiler çerçevesinde beyan etmeli ve bu beyan kolluk tarafından tutanağa bağlanmalı, söz konusu tutanak teşhiste bulunacak kişi tarafından imzalanmalıdır. PVSK Ek m. 6/12’de açıkça gösterildiği üzere teşhis işlemi, sadece gözaltına alınan şüpheli ve teşhiste bulunan arasında gerçekleşmez. Teşhis işlemine tâbi tutulan
kişilerin birden ziyade olması gerekir. Başka bir ifade ile Cumhuriyet savcısı tarafından hakkında teşhis talimatı verilen ve hâlihazırda gözaltında bulunan şüpheli, yanında başkası ya da başkaları da bulundurulmak suretiyle teşhis işlemine tâbi tutulur. Yani teşhise tâbi olanlar birden çok olmalıdır. Bu kişilerin cinsiyet, yaş, boy, ağırlık, giyinme gibi dış görünüşe yönelik olarak benzer özellikler göstermesi gerekir. Bazı hallerde şüpheli üzerinde dış görünüşe ilişkin olarak birtakım değişikliklerin yapılması gerekebilir. Bu nedenle gözaltı işlemi olması ve şüphelinin bedenine müdahaleyi (saç, sakal kesilmesi vesair.) gerektirmesi nedeniyle koruma tedbirlerine ilişkin hükümler (örneğin ölçülülük, zorunluluk vesair…) kıyasen uygulanmalıdır. PVSK Ek m. 6/13’e göre teşhiste bulunan kişi ile teşhis işlemine tâbi tutulan şüpheli ve diğer kişilerin birbirini görmemesi gerekir. Söz konusu düzenleme teşhis işlemini yüzleştirme işleminden ayıran başlıca özelliktir. Teşhise tâbi tutulanların her birine birer numara verilir (PVSK Ek m.6/12-3.cümle).Yapılan teşhis işleminin mutlaka kayda alınması gerekir. Kayda alma, yazılı ve görsel olmak üzere iki yönlüdür. Yazılı kayda alma teşhis işleminin tutanağa bağlanması şeklinde gerçekleşir. Bu işlem sırasında teşhise tabi tutulanların birlikte fotoğraflarının çekilerek veya görüntülerinin kayda alınarak soruşturma dosyasına konması gerekir (PSVK Ek m. 6/15).
Kanunlaşan düzenlemeye göre seçimlik (teşhis edilenin benzer birden çok kişi arasına konması suretiyle) ve örtülü (teşhis edilenlerin teşhiste bulunanı görmemesi suretiyle) teşhisin yanında hukukumuzda fotoğraf teşhisi de düzenlenmiştir (PVSK Ek m. 6/16). Fotoğraf teşhisi de tek bir fotoğraf veya aynı kişinin farklı fotoğrafları üzerinden yaptırılamayacaktır. Hukukumuz bakımından seçimlik/örtülü teşhis ve fotoğraf teşhisinin geçerli olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.”
